Ο Άνθρωπος ελέφαντας, έτσι τον είπαν | Κριτική Θεάτρου

hmerologio theatrou

4–6 λεπτά

«Η συγκλονιστική υπόθεση του Joseph Merrick, διαχρονική και πανανθρώπινη, είναι ένα ισχυρό ταρακούνημα για κάθε φορά που η ζωή μας φαίνεται δύσκολη. Ένα από τα πιο συγκλονιστικά αφηγήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, όχι μόνο επειδή αφορά την τραγική μορφή ενός θύματος των κοινωνικών διακρίσεων, αλλά κυρίως επειδή μας βάζει σε μια βαθιά αναζήτηση για το τι σημαίνει «ανθρωπιά» και πώς την κατανοούμε μέσα από την επιφανειακή μας αντίληψη.» δηλώνει ο Δημήτρης Αγιοπετρίτης Μπογδάνος όσον αφορά τα πράγματα για τα οποία θέλει να μιλήσει μέσω της ιστορίας του Joseph Merrick (oneman.gr, Συνέντευξη: Χριστίνα Φαραζή).

*© Πάτροκλος Σκαφίδας / Ο Άλκης Μπακογιάννης στον ρόλο του Τζόζεφ Μέρικ.*

Ο Τζόζεφ Μέρικ, γεννημένος με σπάνιο σύνδρομο που δημιουργεί σοβαρές σωματικές δυσμορφίες και εγκλωβισμένος στον εαυτό του, βιώνει τον πλήρη εξευτελισμό ως ένα δύσμορφο, αξιοπρόσεκτο έκθεμα στο τσίρκο, υπό την επιρροή του Τομ Νόρμαν, ο οποίος τον εκμεταλλεύεται με σκοπό το κέρδος. Η κλινική του κατάσταση θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του γιατρού Φρέντερικ Τριβς, ο οποίος μετά από αρκετές επισκέψεις στο τσίρκο, τελικά θα πείσει τον Τζόζεφ να εισαχθεί στο νοσοκομείο, προκειμένου να τον φροντίσουν όπως πρέπει. Εκεί, θα γνωρίσει την αριστοκρατική Ματζ Κένταλ, μια τοξικομανή και στενά συναισθηματικά συνδεδεμένη με τον Φρέντερικ Τριβς, με την οποία θα αναπτύξει μια πολύ τρυφερή σχέση και η οποία θα τον απελευθερώσει σε ένα βαθμό από τους φόβους του. Οι τέσσερις ήρωες μέσα από την τριβή και τις συγκρούσεις, θα προσπαθήσουν να επαναπροσδιορίσουν την σχέση με τον εαυτό τους αλλά και την εξωτερική τους εικόνα και να θέσουν καινούριες προτεραιότητες στη ζωή τους, με τελικό προορισμό τους τη λύτρωση.

Το παραμυθώδες «Ο Άνθρωπος ελέφαντας, έτσι τον είπαν» της Τζούλιας Διαμαντοπούλου, μέσα από τεκμήρια που άφησαν πίσω τους οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της ιστορίας, δημιουργεί ένα διεισδυτικό ψυχογράφημα, που ελκύει τον θεατή σε μια δίνη ενδοσκόπησης. Χρησιμοποιώντας μια στοχαστική γραφή, κατασκευάζει τέσσερις εντελώς διαφορετικούς, αλλά και άρρηκτα συνδεδεμένους μεταξύ τους, πλήρεις χαρακτήρες που ακροβατούν ανάμεσα στη μαγεία της ψευδαίσθησης και τον τραχύ ρεαλισμό. Παράλληλα, μας προσφέρει ένα κείμενο πλούσιο σε συναισθηματικές διακυμάνσεις που θέτει ερωτήματα και παρέχει άφθονη τροφή για σκέψη.

*© Πάτροκλος Σκαφίδας / Ο Δημοσθένης Φίλιππας ως Φρέντερικ Τριβς.*

Ο Άλκης Μπακογιάννης, αντιμετωπίζοντας με ευγένεια και τρυφερότητα τον ρόλο του Τζόζεφ Μέρικ, δημιουργεί ένα εσωστρεφές, εύθραυστο «παιδί» που η χρόνια απόρριψη το έχει καταστήσει εξαρτημένο από τα ψήγματα αγάπης που του δίνουν οι γύρω του, ακόμα και όταν αυτά προέρχονται από την ιδιοτέλεια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αποτυπώνει με εξαιρετική ακρίβεια την ευθραυστότητα του ήρωα, με αποκορύφωμα της ερμηνείας του το τέλος της παράστασης. Ο Δημοσθένης Φίλιππας, αυξομειώνοντας την ένταση της φωνής του και διατηρώντας πάντοτε έναν επιβλητικό τόνο, φοράει με επιτυχία την πανοπλία του σοβαρού γιατρού Φρέντερικ Τριβς. Μια πανοπλία εύχρηστη, που άλλοτε τον βοηθάει να κρατάει απόσταση από τη δική του συναισθηματική κατάσταση, προκειμένου να φωτίσει τις σκηνές έντασης των άλλων χαρακτήρων, και άλλοτε να αναδείξει την δική του κρυμμένη ευαίσθητη πλευρά. Η Βίκυ Παπαδοπούλου, στον ρόλο της Ματζ Κένταλ, κινούμενη μεταξύ της τρυφερότητας και της μανίας της για αποδοχή, σκιαγραφεί μια πρόσχαρη εξωτερικά και πληγωμένη εσωτερικά γυναίκα χωρίς ταυτότητα, η οποία σε κάθε ευκαιρία προσπαθεί να καθρεπτιστεί μέσα από τους άλλους. Επικεντρώνοντας την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια που νιώθει στο βλέμμα της και προβαίνοντας σε στοχευμένες εξάρσεις, αποδίδει με λεπτομέρεια τη συναισθηματική αστάθεια που τις προκαλεί τόσο η σχέση της με τον γιατρό Τριβς όσο και η εξάρτησή της από τα ναρκωτικά. Ο Γιώργος Στάμος θέτοντας ως κεντρικό άξονα της ερμηνείας του τον αλέγκρο κυνισμό, συνθέτει με μαεστρία την σκοτεινή φιγούρα του εκμεταλλευτή και ανήθικου Τομ Νόρμαν.

*© Πάτροκλος Σκαφίδας / Η Βίκυ Παπαδοπούλου στον ρόλο της Ματζ Κένταλ.*

Η σκηνογραφία των Μαριάνθης Ράδου και Δημήτρη Αγιοπετριτή-Μπογδάνου, βγαλμένη από όνειρο σε λευκές αποχρώσεις, συμβολίζοντας την αγνότητα του Τζόζεφ αλλά και το δωμάτιο του νοσοκομείου, συνδυάζει τη χρηστικότητα με τη φινέτσα και την λεπτότητα. Παράλληλα, τα αριστοκρατικά και προσεγμένα, στην πλειοψηφία τους, κοστούμια της Αρχοντούλας Τσατσουλάκη – με εξαίρεση το πρόχειρο κοστούμι του κεντρικού ήρωα – συμβάλλουν στην ανάδειξη του παραμυθένιου στοιχείου, δημιουργώντας εύστοχη αντίθεση με το σκληρό περιεχόμενο του κειμένου.

Ο Δημήτρης Αγιοπετρίτης Μπογδάνος, εστιάζοντας την προσοχή του στην ευγένεια της ψυχής του Τζόζεφ και στον αντικατοπτρισμό του στους άλλους, δημιουργεί μια παράσταση στην οποία η εύθραυστη μαγεία του ήρωα συγκρούεται με την ανελέητη φύση της γνώμης των άλλων. Με άλλα λόγια, μας παραδίδει μια υπαρξιακή αναζήτηση που αξιοποιεί έξυπνα τα κομμάτια γυαλιού στο πάτωμα, το στοιχείο των βίντεο που προβάλλονται στο λευκό περίβλημα της σκηνής και τους αιθέριους φωτισμούς της Σοφίας Αλεξιάδου. Κρατώ στην μνήμη μου την τελευταία σκηνή, στην οποία ο Άλκης Μπακογιάννης, απαλλαγμένος από τα πρόσθετα στοιχεία της αρχικής του περιβολής, αφήνεται στην αγκαλιά του Μορφέα, χωρίς να τον ενδιαφέρει πλέον να πάρει την καθιερωμένη και ασφαλή γι’ αυτόν στάση όσον αφορά τον ύπνο, φεύγοντας από τη ζωή λυτρωμένος, ενώ ακούγεται ένα ανεπαίσθητο «κρακ» από το σπάσιμο ενός κομματιού γυαλί στα χέρια του.

Οι εξαιρετικές ερμηνείες, ακροβατώντας μεταξύ της γοητείας της ψευδαίσθησης και του σκληρού ρεαλισμού, απόλυτα εναρμονισμένες με την ευφυή και ουσιαστική σκηνοθετική ματιά του Δημήτρη Αγιοπετρίτη Μπογδάνου, μαγνητίζουν το ενδιαφέρον του θεατή, καθιστώντας τον συμμέτοχο μιας ομαδικής ενδοσκόπησης.